Als iets mijn rust op dit schip kan verstoren, zo niet me stapelgek maken, is het wel de wisseling van tempo, snelheid in knopen, toerental – of verzin maar wat beters – en de heksenketel die daarmee gepaard gaat. Je bent er nooit op voorbereid en al is het de zoveelste keer, het overvalt je als een seriemoordenaar in de zevende hemel. Afgelopen nacht was het wéér raak…
Of eigenlijk al in de avond, toen ik nog wakker was. Tjoeke tjoeke tjoeke, een soort gepruttel, maar meer voelbaar dan hoorbaar. O, we gaan weer een potje drijven, dacht ik nog. Maar tien tellen later brak de hel los met heftige schokken en allerhande kabaal. Alsof het anker aan die loodzware ketting – met van die vuistdikke schakels – houvast zocht in een rotsige zeebodem. Of werden we door een heftige diepzeestroming losgerukt? Wat deden we hier eigenlijk?
Probeer dan maar eens het hoofd koel te houden. Viktor was allang niet meer aan boord. Anders had ik naar boven kunnen gaan om uitleg te vragen. Maar zijn collega’s… Stel je voor dat er echt stront aan de knikker zou zijn, ik zag het al voor me. Nee, dan maar in m’n eentje naar buiten, wat kon me gebeuren?
En toen flipte ik pas echt. Op het moment dat ik de eerste frisse lucht inademde zweeg het schip, in alle talen. Terwijl de zee me aankeek als de onschuld zelve. Zachtjes begon het te regenen. Overal om ons heen schepen, sommige badend in licht maar de meeste slechts met moeite te onderscheiden. In de verte, aan stuurboord, lichten op een rij die wezen op de nabijheid van land. Een haven wellicht? Maar welke dan? Le Havre hadden we allang achter ons, Antwerpen zouden we overslaan en nu al Rotterdam kon niet waar zijn. Opeens schoot me een les te binnen van jaren geleden, dat dagelijks zoveel schepen het Nauw van Calais moesten passeren dat er van hogerhand aan beide zijden vaarwegen waren vastgesteld, de ene langs de Engelse en de andere langs de Franse kust. Sindsdien was de drukte op deze route natuurlijk alleen maar groter geworden, met alle gevolgen van dien.
Met die verklaring ben ik weer in mijn schulp gekropen en aan de nacht begonnen, waarin dromen over een spectaculair slotakkoord van deze reis en de realiteit van angstaanjagende schokken en lawaai elkaar afwisselden. Tot, eindelijk, het tijdstip gekomen was om af te dalen naar de mess voor de inwendige mens en vooral de nodige koffie.
Waar Sergey, de Russische boordwerktuigkundige, het best nog een keer wilde uitleggen: “Dat klopt, ja. We zijn een keer voor anker gegaan. En dat lawaai, dat komt van de golven. Te veel schepen op een kluitje.” Over en uit.
Sinds ik begonnen ben lopende zinnen, paragrafen en hoofdstukken te maken van mijn eerder gemaakte aantekeningen met als einddoel een scheepsjournaal van A tot Z, leef ik afwisselend in heden en verleden. Met als grootste opgave dat ik me, al schrijvend, moet verplaatsen in de persoon die ik eerder ben geweest op dit zelfde schip, dat wil zeggen zonder kennis van wat zich tussen toen en nu heeft afgespeeld.
Maar het begint te wennen, ben aan de negende dag toe. Dus heb al acht dagen in de steigers staan, als eerste concept dat ik later naar behoefte kan herlezen en bewerken. En ik ga nog wel even door, al was het maar omdat ik er alle tijd voor heb en dit een prima werkplek is. Over een paar dagen, wanneer de reis voorbij is, wordt het gemakkelijker het geheel te overzien en grote lijnen te trekken. Nu moet ik oppassen dat ik niet als een zoutzak de laatste dagen aan me voorbij laat gaan.
Moet trouwens bekennen dat het nobele handwerk met pen en papier me meer moeite kost dan ooit. Heb het lang volgehouden, zelfs in de recente tropenjaren nog schriften volgepend en had toen zelfs een echt overzees penmaatje, in Leiden. Maar nu struikel ik over mijn eigen hanenpoten en wil ik – stilletjes – terug naar dat toetsenbord met onleesbare letters en een beeldscherm dat me stelselmatig de gordijnen in jaagt.
Op de heenreis heb ik ze gemist, de krijtrotsen van Dover, dus moest ik nu – vrijwillig maar toch – blijven wachten tot ik zeker wist dat ze het waren en blijf ik kijken tot er geen spoortje meer van te zien is. Want dit is de ingang van de Noordzee en de Noordzee binnengaan is thuiskomen.
Jaren lang was dit voor mij het centrum van de wereld, met alleen al in Nederland zeearmen van de Dollard tot de Westerschelde en vijf provincies die een of meer bewoonde eilanden tot hun grondgebied rekenden. De zee van de watersnoodramp in 1953, de pieren van IJmuiden en Scheveningen, onsterfelijke teksten van Boudewijn de Groot en Jacques Brel, de veelvuldig herhaalde oversteek naar het buurland Engeland dat de rest van de wereld voor me ontsloot en ten slotte, vele decennia later, de televisieserie Rond de Noordzee van een geniaal stel Vlamingen die het allemaal nog eens voor me samenvatte.
Voor de Engelse kust helemaal uit het zicht verdwenen is, maak ik nog wat rondjes over het benedendek langs de relingen en de voorplecht. Maar het besef dat we nu regelrecht aankoersen op Hook of Holland roept de vraag op, of ik niet eens naar mijn ‘instellingen’ moet gaan kijken om te zorgen dat ik weer bereikbaar ben.
Inderdaad, het apparaat ligt te sudderen in de vliegtuigstand. Sinds Le Havre waarschijnlijk. Door één enkele handeling heb ik plotseling een bont gezelschap appjes onder mijn neus en, even later, zijn de nieuwe mails niet eens te tellen. Alsof het hele vaderland is gemobiliseerd om me welkom te heten.
Voor zover ik ze niet in enkele zinnen kan beantwoorden, spreek ik maar wat in. Dan kan ik in een of twee minuten al heel wat informatie kwijt. Maar mijn vrienden in Gent moet ik zo gauw mogelijk zien te spreken, want die willen vast wel weten dat ik me as we speak ter hoogte van de Belgische kust bevind.
Mails daarentegen zoals de oproep van de Coöperatie Laatste Wil die kennelijk verlegen zit om bestuursleden, hebben geen haast. Als ik hier op zee al weer een stabiele verbinding heb zonder dat ik de kassa van mijn dataleverancier hoor rinkelen, zal het morgen niet veel anders zijn.