Wintertuinplein, 11 maart 2025

Psst…Lina,

Wat dacht je? Hij is me vergeten, de grootvader die je weet wel als jongen graag boer wilde worden maar het nooit zo ver had geschopt. Toen je in januari met vakantie was, op dat eiland met een zwembad voor jou alleen, heb je nog een brief van ‘m gehad. Maar je hebt gelijk, dat is al lang geleden en dan vraag je je af of er iets aan de hand is. 

In ieder geval ben ik er nog, zoals je ziet. Meestal schrijf ik pas, wanneer ik iets te vertellen heb. Iets leuks, moois of zo, iets dat je – hoop ik dan – graag zou willen onthouden voor later. En dat wist ik even niet, de afgelopen weken. 

Dat kun je zo hebben – neem dat maar van me aan – dat je een leeg vel papier voor je hebt, een pen ernaast of al in je hand, en dat je geen woord of zin – laat staan een flink aantal zinnen in de juiste volgorde – uit je vingers kunt krijgen. Al heb je nóg zo veel en zo vaak geschreven. Soms gaat het vanzelf, soms helemaal niet. 

Of eigenlijk wist ik het wel, althans wat ik je het liefst zou willen vertellen, maar ik piekerde me suf over de manier waarop. Zonder dat het bij jou het ene oor in en het andere uit zou gaan. 

Tot me te binnen schoot dat er, toen ik zo klein was als jij nu, óók van alles gebeurde dat het leven voor heel wat mensen zwaar en zelfs onmogelijk maakte en ik daar geen erg in had. Gewoon, omdat ik nog niet genoeg hersens had om de wereld te bevatten. Dat was ook in Haarlem trouwens! 

Ik woonde daar wel – mijn papa en mama waren getrouwd in de Spaarnekerk en ik was hun eerste kind – maar ik kon nog niet verder kijken dan het eten dat me werd gevoerd, de muren van ons huis, de randen van de kinderwagen en de blauwe hemel op de achtergrond.

Pas jaren later, toen die wereld er aanmerkelijk beter aan toe was en ik het nodige had bijgeleerd, kwam de eerste prille fase van mijn bestaan op aarde alsnog tot leven. En besefte ik tot mijn schrik dat ik er – hoe klein en onmachtig ook – zelf bij was geweest, toen het oorlog was en mensen elkaar de vreselijkste dingen aandeden.

Kon bijna niet geloven dat ik die doffe ellende had overleefd en mijn papa en mama met mij. Denk bijvoorbeeld aan de hongersnood in dit deel van het land, kort na mijn geboorte. Wat had er met ons kunnen gebeuren, als mijn vader in die tijd geen groenteboer was geweest? Daar wilde ik alles van weten en heb ik ook later vaak aan teruggedacht. 

Ondertussen, ik bedoel tussen de oorlog waarin ik werd geboren en de jaren twintig van deze eeuw toen jij in ons midden kwam, heeft de wereld natuurlijk niet stil gestaan. En mogen we blij zijn dat we niet rechtstreeks, zeg maar dagelijks aan den lijve, hebben moeten ondervinden wat oorlogsgeweld betekent. Maar drie jaar geleden kwam dat plotseling weer heel dichtbij. 

Het leger van het grootste land ter wereld viel letterlijk, als een dief in de nacht, een veel kleiner land binnen op nog geen 2000 km hiervandaan. Met de bedoeling het te veroveren en de inwoners hun vrijheid af te pakken. Gelukkig is dat toen niet gelukt, maar de oorlog die toen begon is nog steeds aan de gang. Ondanks de miljoenen vluchtelingen en ontelbare doden, gewonden en in puin geschoten huizen, kantoren, wegen en fabrieken.

Andere landen, ja ook het onze, zijn dat ene land wel te hulp gekomen, maar met de hand op de knip. Ons eigen luilekkerland mag er niet onder lijden. Terwijl de mensen die zijn gebleven om zich te verdedigen blijven roepen dat ze het niet alleen afkunnen. En, niet te vergeten, waarschuwen dat, als we niet oppassen, ook andere landen kunnen worden aangevallen. 

Met andere woorden: ik hoop dat jou de komende tijd bespaard zal blijven wat mij destijds overkwam, namelijk oorlog die je huis in de war schopt, je leven bedreigt of je op de vlucht jaagt. Al zou ik er voorlopig maar van uitgaan, als ik jou was, dat ook jouw papa en mama je zo nodig veilig door zo’n periode heen kunnen loodsen. 

Houd in ieder geval je oren en ogen wijd open en laat je niet om de tuin leiden, door wie dan ook. Dan ben je des te beter voorbereid op straks, wanneer je op eigen benen moet staan, 

je grootvader die in een ver verleden nog dienstweigeraar is geweest,
maar zo stom was te vergeten dat oorlog werkt als een boemerang.